بخش کشاورزی با توجه به سهم قابل ملاحظه‌اش در تولید ناخالص ملی و درآمدهای صادراتی، دارای نقش اساسی در تعیین جهت و موقعیت کلی فرآیند توسعه اقتصادی به‌خصوص در کشورهای جهان سوم است. طبق بررسی های انجام‌شده، نوسازی ناوگان زراعی و مکانیزاسیون کشاورزی باعث افزایش نهاده‌ها از طریق افزایش متوسط شدت کاشت و وسعت اراضی زیر کشت، افزایش بهره‌وری نیروی کار و به‌کارگیری آن‌ها در داخل و خارج از زمین کشاورزی می‌شود. از این رو، در کشورهای توسعه‌یافته، مکانیزاسیون نقش بسیار مهمی را در صنعت کشاورزی ایفا می‌کند. با این‌حال، در ایران به‌رغم آن که بارها موضوع توسعه مکانیزاسیون مطرح شده، اما ماشین‌آلات کشاورزی با فرسودگی بسیاری همراه است. عدم ارائه تسهیلات مناسب در این بخش و افزایش نرخ محصولات داخلی و خارجی به‌واسطه افزایش نرخ ارز، در سال‌های اخیر باعث شده است تا نوسازی در این بخش به‌شدت کند پیش برود و مکانیزاسیون خودروهای کشاورزی امکان دستیابی به اهداف را نداشته باشد.
تسهیلات و سرمایه‌گذاری اندک برای نوسازی تراکتورها
هرچند مکانیزاسیون در بخش کشاورزی با سرعت بسیار کمی پیش می‌رود، اما آمارها نشان از آن می‌دهند سرمایه‌گذاری بسیاری در این بخش می‌شود که به نظر می‌رسد متاسفانه این هزینه‌ها به سمت نوسازی تراکتور و کمباین سوق داده نمی‌شود یا حداقل بخش اندکی از آن به نوسازی ناوگان می‌رسد و مابقی در سایر فاکتورهای مکانیزاسیون سرمایه‌گذاری می‌شود. رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون و صنایع کشاورزی از سرمایه‌گذاری ۳۰هزار میلیارد ریالی در حوزه مکانیزاسیون کشاورزی در سال ۱۴۰۲ خبر داده بود.
کریم ذوالفقاری در این خصوص اظهار کرد: «از ابتدای سال ۱۴۰۲ خط اعتباری و تسهیلات بانکی جهت توسعه مکانیزاسیون در زیر بخش‌های مختلف مکانیزاسیون زراعت، باغبانی، گیاهان دارویی، دام، طیور و آبزیان تخصیص و به سازمان‌های جهاد کشاورزی استان‌های کشور ابلاغ شد.»
وی همچنین بیان کرد: «به‌رغم مشکلات موجود درخصوص عدم تطبیق و به‌روزرسانی قیمت ماشین‌ها و ادوات کشاورزی، ۱۷هزار نفر متقاضی خرید انواع ماشین‌ها ، ادوات و تجهیزات کشاورزی در پنج‌ماهه آخر سال ۱۴۰۲ به بانک کشاورزی معرفی شدند که حدود ۲۵۵۰ میلیارد تومان تسهیلات پرداخت شد و در مجموع ۳هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در حوزه مکانیزاسیون در سال گذشته اتفاق افتاد.»
به گفته ذوالفقاری، از ۳هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری، ۲۲۰۰ میلیارد تومان جهت خرید حدود ۸۶۰۰ دستگاه انواع ماشین‌های کشاورزی در بخش زراعت، ۱۸۵میلیارد تومان جهت خرید ۷۱۰ دستگاه انواع ماشین‌های باغی، ۱۳۱میلیارد تومان جهت خرید ۵۶ دستگاه انواع ماشین‌های دام و طیور ، ۷۲۰میلیون تومان انواع ماشین‌های شیلات و آبزیان و ۶میلیارد در بخش گلخانه و گیاهان دارویی پرداخت شده است.»
۵هزار میلیارد تومان سهم مکانیزاسیون و نوسازی ناوگان زراعی
به طور مشخص اگر قرار برای اجرای مکانیزاسیون بخش کشاورزی و نوسازی ناوگان باشد، نمی‌توان منکر نقش بانک‌های مختلف در اجرای این طرح شد. در این میان اما بانک کشاورزی همان طور که رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون و صنایع کشاورزی اعلام کرده بود، نقش پررنگ تری در این زمینه دارد.
در همین راستا سرپرست و رئیس هیات مدیره بانک کشاورزی پیش از این اعلام کرده که «بانک کشاورزی به‌منظور نقش‌آفرینی در تجهیز ناوگان مکانیزاسیون کشاورزی و تزریق فناوری‌های نوین برای تسهیل و استانداردسازی مراحل تولید محصولات کشاورزی و تولیدات وابسته و با هدف افزایش تولید با کیفیت داخلی، از ابتدای سال ۱۴۰۲ تا پایان تیرماه سال ۱۴۰۳ جمعا ۳۲هزار میلیارد ریال تسهیلات مکانیزاسیون به فعالان بخش کشاورزی پرداخت کرده است.»
وهب متقی‌نیا تصریح کرده است که «پرداخت تسهیلات مکانیزاسیون در اولویت برنامه‌های اعتباری این بانک قرار دارد و در سال جاری نیز ۵۰هزار میلیارد ریال خط اعتباری برای نوسازی ناوگان ماشین‌آلات کشاورزی در قالب تسهیلات مکانیزاسیون درنظر گرفته شده است که براساس ضوابط و مقررات به متقاضیان ازجمله کشاورزان، باغداران، دامداران، واحدهای تولیدی مرتبط و صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی، برای تهیه ماشین‌آلات و ادوات پرداخت می‌شود.»
بانک‌هایی که به‌رغم دستورالعمل قانونی پای کار نیستند
بحث نوسازی ناوگان ماشین‌آلات کشاورزی به رغم ارائه تسهیلات و تخصیص خط اعتباری و فرسودگی بیش از حد ناوگان، در حالی بسیار کند انجام می‌شود که آمارها نشان می‌دهد تولیدکنندگان در این بخش با افزایش تولید همراه بوده‌اند و تا پایان سال جاری قرار است روند صعودی این تولیدات حفظ شود.
در همین خصوص، رئیس انجمن تولیدکنندگان ماشین‌آلات کشاورزی با استناد به گزارش اعلامی ازسوی دفتر ماشین‌های کشاورزی و معدنی وزارت صمت اعلام کرده است که با گذشت ۵ ماه از سال، ۶۰۰میلیارد تومان تسهیلات به ناوگان زراعی تخصیص داده شده که نسبت به سال‌های قبل بسیار کمتر است. حمیدرضا نامی در این خصوص بیان کرد: «با توجه به عدم تخصیص بودجه در وزارت جهاد برای حوزه مکانیزاسیون، از منابع محدود بانک کشاورزی به این امر تخصیص داده می‌شود.»
به‌گفته وی، سال گذشته وعده داده شده بود ۵هزار میلیارد تومان تسهیلات در فاز اول و ۵ همت در فاز دوم به این بخش تخصیص داده شود که حداکثر ۲هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان داده شد. چراکه بنا بر دستورالعمل سال قبل ۹ بانک دیگر جز بانک کشاورزی باید مشارکت می‌کردند، اما هیچ‌کدام پای کار نبودند.
برنامه تراکتورسازی برای تولید ۴۰هزار دستگاه تراکتور
رئیس انجمن تولیدکنندگان ماشین‌آلات کشاورزی همچنین درخصوص وضعیت تولید خودروهای موردنیاز این بخش بیان کرد: «طی ۳ تا ۴ سال اخیر تراکتورسازی تبریز به‌عنوان شاخص تراکتور مورد سنجش قرار می‌گیرد که خوشبختانه هرساله رکورد تولید سال قبل را شکسته کرده است. به‌عنوان مثال، این شرکت سال قبل ۳۳هزار دستگاه تراکتور تولید کرده و برنامه تولید امسال آن، ۴۰هزار دستگاه است.»
وی افزود: «در شرایط ایده‌آل اگر قرار است ماشین‌آلات نوسازی و به‌روز شوند، ۵۰هزاردستگاه مورد نیاز است.» این در حالی است که بنا بر آمارهای اعلام شده، سال گذشته حدود ۲۷۵۰۰ دستگاه تراکتور و نزدیک ۱۲۰۰دستگاه کمباین غلات و برنج در سال ۱۴۰۲ به ناوگان مکانیزاسیون کشور اضافه شده است.
